dinsdag 31 juli 2012

Het sprookjesbos van landgoed Elswout

Via Duinvliet fietsen Colette en ik naar het 17e-eeuwse landgoed Elswout aan de binnenduinrand van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Terwijl half Nederland op het strand ligt te bakken zoeken wij liever het koele bos op. Op de weide bij het landhuis ligt een mevrouw te zonnen. Enkele mensen wandelen met een hond aan de lijn. Er heerst een lome rust.

Ik ben hier lang niet geweest. Ik kan me toch herinneren dat er ook damherten stonden, op het veld voor de oranjerie. Er is nu geen hert te bekennen. Bovenal herinner ik me van Elswout de folly's, letterlijk 'dwaasheden': bouwwerkjes zonder functie, gewoon voor de aardigheid. Die staat verspreid door het bos.

We besluiten de rode route te lopen, dan zouden we alle monumenten tegen moeten komen. Al bij het eerste rode paaltje kiezen we een ander pad. We hebben even plezier met het laten ploppen van de zaden van de springbalsemien, die hier overal staat. Ons pad vervolgend zien we tussen de bomen een huisje schemeren. Het doet Marokkaans aan, met blauw houtwerk van sierlijke bogen om een verandakuil. Hier zou een verhalenverteller moeten zitten, fantaseren we. En daar dat kleine deurtje, alsof er een kabouter woont. De grote-mensen-deur staat open. Deze schuur is de Fazanterie, die zo te zien als opslagruimte gebruikt wordt.

Colette doet een cursus Miksang, contemplatieve fotografie. Niet kijken naar een benoembaar object, maar het beeld ervaren, zonder interpretatie of vooropgestelde ideeën. "Wat stopt je?" is de centrale vraag. Waar word ik door gegrepen? Ik dacht dat ik altijd al vrij abstract kijk, maar nu merk ik dat beestjes gauw mijn oog trekken. Doorkijkjes, die zijn ook altijd leuk. Ik probeer echt te letten op kleur, patroon en textuur, maar dan ontdek ik dat ik Colette door een rond sleutelgat kan fotograferen. Is dit wel of niet Miksang? Ik weet het niet, maar we amuseren ons er wel mee.

Uitgelaten lopen we verder. We volgen een bemost pad over boomstronken een heuvel op. Van bovenaf kijken we neer op een houten hutje met een glas-in-loodraam. "Een kluizenaarshut," opper ik. We willen de hut van de voorkant zien. Hij staat halverwege de heuvel, een klein paadje loopt ernaartoe. Deze folly blijkt toepasselijk De Hermitage te heten. De wanden zijn binnen en buiten beslagen met gladde, verwrongen boomstronken. Aan de buitenkant zit de structuur vol met spinnenwebjes. Over een ervan loopt een glinsterend slakkenspoor. Als ik het van dichtbij bekijk schiet de bijbehorende spin zijn holletje in.

Terug in het bos fladderen bonte zandoogjes om ons heen. Als deze vlinders op de grond gaan zitten, zie je ze bijna niet meer, ze gaan volledig op in de bruine blaadjes. Achter ons hoor ik gescharrel. Ik denk aan een hert, maar het kan wel gewoon een merel zijn. Op droge bladeren klinkt iets al gauw heel groot. We turen spiedend tussen de bomen door. Ineens ziet Colette een eekhoorntje de heuvel op huppelen, al ritselend. Hij schiet een boom in en ik zie hem niet meer. Maar dan vallen er brokjes naar beneden, die hem verraden. "Ik mag wel uitkijken dat ik niks in mijn oog krijg," zeg ik, terwijl ik probeer de eekhoorn tussen de takken te ontwaren. "Ik zou mijn mond ook maar dicht houden," vult Colette aan.

Bij een kolossale dikke beuk nemen we een boterham. De dikke wortels vormen een mooi zitje. Door het lover staren we wat over het weiland aan de rand van het bos. We genieten van de rust, van het warme weer dat zo aangenaam is in de schaduw van het gebladerte, en van wat we allemaal al gezien hebben hier. Niet alleen de gekke huisjes of de vele bruggetjes, allemaal anders. Of de beestjes: vlinders, eekhoorn, specht, buizerds, padjes. Ook het bos zelf is zo mooi, met watertjes, mos, verschillende soorten bomen en ondergroei en uitnodigende paden en heuvels.

Verzadigd lopen we terug naar de uitgang. Het is wat drukker geworden. Bruiloftsgasten lopen bezweet op weg naar de Oranjerie. Er zijn mensen aan het picknicken op de wei. Daar staat een hertje! Voorzichtig sluipen we naderbij, het dier lijkt ons niet te zien. Of toch wel, maar blijkbaar kan het hem niet schelen. We houden nog steeds een respectabele afstand. Van rechts komt een klein meisje met uitgestoken armpjes op het hert af keutelen. Het hertje loopt niet weg, maar kijkt hoopvol of dat schattige meisje iets lekkers bij zich heeft.

Waar de andere herten zijn gebleven? Misschien dat ze ergens anders heen zijn gebracht. Dit hert is liever hier gebleven, waar de moeder van het meisje worteltjes uit haar tas haalt, die het meisje hem een voor een voert.

Mijn foto’s van vlinders, hert en eekhoorn op Waarneming.nl

vrijdag 13 juli 2012

Schuimen langs de branding

Zandvoort blijkt een takkeneind fietsen te zijn, en hoe dichter ik de kust nader, hoe meer tegenwind ik krijg. Een half uur later dan afgesproken ontmoet ik Marleen. Samen gaan we het strand afspeuren naar leuke vondsten: schelpen, beestjes en wat we nog meer vinden. Schelpen zijn natuurlijk beestjes, dat wil zeggen, het zijn de huisjes van weekdieren. Marleen heeft een geplastificeerd overzicht van schelpen bij zich. Dat is gemakkelijker bij de hand te houden dan boeken, want ik heb ook mijn fototoestel, en een pen en opschrijfboekje vast, en ik moet de opgepakte schelpen ergens laten – die verzamel ik dan maar in mijn broekzakken.

Ik zie in eerste instantie vooral tweekleppigen. Daar zit veel variatie in. Kokkels herken ik, nonnetjes ken ik alleen van naam. Daar houdt mijn kennis op. Vandaag krijg ik een spoedcursus. Ik pak een fijn geribbelde schelp met een sierlijk gebogen puntje. Dat is een venusschelp, leer ik van Marleen. De ribbels gaan met de ronding mee, terwijl ze bij een kokkel er loodrecht op staan. Andere schelpen hebben zowel lengte- als breedteribbels, zoals een Amerikaanse boormossel. Die is asymmetrisch, het puntje zit ver uit het midden. Een zaagje heeft dat ook, maar die is kleiner en glad. Bij de tapijtschelp zit de top ook uit het midden, die heeft weer een andere vorm en alleen aan een zijkant ribbeltjes.

De gelijkzijdige schelpen vind ik moeilijker te herkennen, is het een tere platschelp, een witte dunschaal of toch een halfgeknotte strandschelp? Determinatie van schelpen is nog niet zo eenvoudig. Het verschil is soms te zien aan het slotje (waar de helften aan elkaar zitten) of het lijntje aan de binnenkant, de zogenaamde mantellijn.

[ huidjes van garnalen ]
Sommige schelpen hebben een gaatje. Dat is gemaakt door vleesetende slakken: met hun rasptong boren ze een gat in de schelp om de binnenkant eruit te vreten. Huisjes van die slakken vinden we ook, dat zijn tepelhorens. Die worden wel bewoond door jonge heremietkreeften, maar helaas vinden we die niet vandaag. Wel een gevlochten fuikhoren begroeid met zeepokken. Marleen geeft hem aan mij, zelf heeft ze die al in haar collectie.

Overal langs de branding liggen plukken blaaswier. Met mijn teen wip ik een bosje op. "Mag ik een tip geven?" zegt Marleen, "pak hem heel voorzichtig aan de bovenkant op, want er kan wel eens een krab ofzo in zitten." We vinden heel wat krabbetjes, de meeste dood. Kwallen zien we ook genoeg, ik stap er zorgvuldig omheen.

Dan zie ik een draderig bolletje door het water zweven. "Pak hem, pak hem!" roept Marleen. Ja fijn, ik weet niet wat het is, het kan wel steken. De nieuwsgierigheid wint het van mijn bedenkingen en ik vis het op. Marleen weet ook niet wat het is. We fotograferen het om thuis met de boeken erbij op te zoeken. Tijd om op huis aan te gaan.

Marleens mooiste vondst van vandaag is een joekel van een dubbele schelp, een otterschelp. Mijn grootste schelp van vandaag is een strandgaper. Ik ben ook blij met het eikapsel van een gevlochten fuikhoren. Ik denk tenminste dat dat het is (ik dacht eerst van een wulk, maar dat lijkt het toch niet te zijn). Zwaardscheden liggen er zo veel dat we er niet een van meenemen. Onmogelijk mee te nemen is de schelpkokerworm: een worm die loodrecht in het zand steekt en het gedeelte dat uitsteekt vermomt met schelpbrokjes. Ik vereeuwig hem met een foto, maar ja, hij is te goed vermomd om erop zichtbaar te zijn.

Terug naar huis fietst het een stuk sneller, met de wind in de rug. Onderweg koop ik bij De Zandwaaier ook zo’n handig geplastificeerd overzicht. Bij de bibliotheek leen ik dezelfde middag nog een gids voor planten en dieren van de kust. Daarin vind ik een foto van het draderige bolletje: het is een gorgelpijppoliep.

Zie ook mijn foto’s op waarneming.nl